නොගෙවූ බදු ආපසු අය කරගන්නට බැරිද?
අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ
පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය, ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ (JVP) සහ අරගලය සමග සම්බන්ධ වාමාංශික කණ්ඩායම් රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ පවතින බදු ඉහළ නැංවීමට හෝ නව බදු හඳුන්වා දීමට පෙර හිඟ බදු එකතු කිරීමට ප්‍රමුඛත්වය දෙන ලෙසයි. පාර්ලිමේන්තුවේ බොහෝ කාරක සභාවලදීත් මේ ප්‍රශ්නය මතු විය.
දි අයිලන්ඩ් පුවත්පත සමඟ මෙම ගැටලුව ගැන කතා කරමින්, ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය මුදල් රාජ්‍ය අමාත්‍ය රංජිත් සියඹලාපිටිය එම නොගෙවූ බදු අයකිරීම සම්බන්ධ පහත දැක්වෙන ගැටලු පෙන්වා දුන්නේය.
නීතිමය බාධක: අයකර නොගත් බදුවලින් 60% – 65% පමණ දීර්ඝ නීතිමය ක්‍රියාවලීන් සමඟ බැඳී ඇති අතර, එම නඩු විභාග වන්නේ මන්දගාමීවය. ගෙවීම් ප්‍රමාද කිරීම සඳහා ඇතැමුන් හිතාමතාම නඩු භාවිතා කරන බවට සියඹලාපිටිය සැක කරයි.
රු. බිලියන 943ක් වන නොගෙවූ බදුවලින් සැලකිය යුතු කොටසක් (60-65%) නීතිමය ක්‍රියාවලි සමග සම්බන්ධය. නීති පද්ධතිය හරහා බදු තක්සේරු කිරීම්වලට අභියෝග කිරීමට පුද්ගලයන්ට සහ ව්‍යාපාරවලට ඇති මූලික අයිතිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මූලධර්මවලින් තහවුරු කර ඇත. එමගින් දෝෂ සිදු වී ඇත්නම් ඒ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියා කිරීමට ද, සාධාරණත්වය සහතික කිරීමට ද ඉඩ සලසයි.
නඩු ප්‍රමාදය: දීර්ඝ අධිකරණ ක්‍රියාදාමයන් සහ සංකීර්ණ නීතිමය ක්‍රියාවලීන් දෙපැත්ත කැපෙන කඩුවක් වැනිය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මූලධර්ම ආරක්ෂා වුව ද, මෙම ප්‍රමාදයන් කාර්යක්ෂම ආදායම් එකතු කිරීම සම්බන්ධයෙන් සැලකිය යුතු අභියෝගයක් එල්ල කරයි.
සම්පත් සීමාවන්: දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුව ඇතුළු ආදායම් එකතු කිරීමේ අධිකාරීන්ට ශක්තිමත් තොරතුරු තාක්ෂණ යටිතල පහසුකම් පද්ධති නොමැති වීම ද ආදායම් එකතු කිරීමේ කාර්යක්ෂමතාවට සහ ඵලදායීතාවයට බාධා කරයි.
ධනවතුන් බදු පැහැර හැරීම: ධනවත් පුද්ගලයන් සහ ව්‍යාපාර බදු ඉල්ලීම්වලට අභියෝග කිරීම සඳහා දක්ෂ නීතිඥයන් යොදා ගනිමින් බදු එකතු කිරීමේ උත්සාහයන් තවදුරටත් අවුල් කරයි. ඔවුන්ට නීතිමය කටයුතු පමා කළ හැකි අතර බේරුම් කිරීම් ප්‍රමාද වේ. අඩු තරමේ මුදලේ අගය අඩු වීමේ හෝ වාසිය ඔවුන් මෙමගින් ලබාගනිති..
නීතිමය ප්‍රමාදයන් විසඳීම සඳහා නීතිපති සහ අධිකරණ අමාත්‍යවරයා සමඟ සාකච්ඡා කිරීම සහ තොරතුරු තාක්ෂණ පද්ධති නවීකරණය කිරීමේ ක්‍රම ගවේෂණය ඇතුළුව මෙම බාධක ජය ගැනීම සඳහා අඛණ්ඩ උත්සාහයන් දරමින් සිටින බව අමාත්‍යවරයා අවධාරණය කළේය. තනිකරම දොස් පවරනවාට වඩා විසඳුම් සෙවීමට සහාය වන ලෙස ඔහු පාර්ලිමේන්තුවෙන් ඉල්ලා සිටියේය.
මෙම ගැටලුව සම්බන්ධයෙන් දැනට ඊළඟ ආණ්ඩු පිහිටුවීම සඳහා බලා සිටින සමගි ජන බලවේගය හෝ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ කිසිවක් කියා නැත.