මහින්ද චින්තනය වැනි පෙරොන්වාදය සහ ආර්ජන්ටිනාවේ නිමක් නැති අර්බුදය

AI සහාය ඇතිව අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ

ආර්ජන්ටිනාව යනු දකුණු ඇමරිකාවේ දකුණු කොටසේ පිහිටි විශාල රටකි. එය ලෝකයේ අටවන විශාලතම රට වන අතර දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම රට වේ. ආර්ජන්ටිනාවේ ප්‍රධාන අපනයන මූලික වශයෙන් කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සහ බෙදා හැරීමේ ට්‍රක් රථ වේ. සංචාරක ඇතුළු සේවා ද ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගයකි. ආර්ජන්ටිනාවේ ජනගහනය 2023 දී මිලියන 47.3 ක් පමණ වනු ඇතැයි ගණන් බලා ඇත. ආර්ජන්ටිනානුවන් බහුතරය යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති, මූලික වශයෙන් ඉතාලි සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ වෙති. සැලකිය යුතු මෙස්ටිසෝ (මිශ්‍ර යුරෝපීය සහ ආදිවාසී) සහ ආදිවාසී ජනගහනයක් ද ඇත. ආර්ජන්ටිනාවේ නිල භාෂාව ස්පාඤ්ඤ වේ.

2023 ආර්ජන්ටිනාවේ ජනාධිපතිවරනයේදී 56% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් අන්ත දක්ෂිණාශික ලිබටේරියන් ආර්ථික විද්‍යාඥයෙකු වන හබියර් මිලේ (Javier Milei – Freedom Advances Party – La Libertad Avanza) ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ ජයග්‍රහණය ආර්ජන්ටිනාවේ දේශපාලනයේ සැලකිය යුතු වෙනසක් සනිටුහන් කරයි. එය සම්ප්‍රදායික පෙරොන්වාදී සහ ප්‍රධාන පක්ෂවල ආධිපත්‍යයට අභියෝග කරයි. මිලෙයිගේ ජයග්‍රහණයට හේතු විය හැක්කේ, ඔහුගේ සංස්ථාපිත විරෝධී වාගාඩම්බර, රටේ අධික උද්ධමනය, ආර්ථික දුක්ඛිතභාවය සහ දේශපාලන දූෂණය සමඟ ඡන්දදායකයින්ගේ කලකිරීම් පදනම් කරගෙන ජනප්‍රිය වීමට ඔහු සමත් වීමය. මහ බැංකුව අහෝසි කිරීම සහ රන් සම්මතයක් අනුගමනය කිරීම ඇතුළු ඔහුගේ සම්ප්‍රදායික නොවන යෝජනා රැඩිකල් වෙනසක් අපේක්ෂා කරන ඡන්දදායකයින් කොටසක් අතර ජනප්‍රිය විය. ජනාධිපති මිලේට සැලකිය යුතු අභියෝගවලට මුහුණ දීමට සිදු වන අතර, ඔහුගේ ජයග්‍රහණය ආර්ජන්ටිනාවේ නව දේශපාලන දිශානතියක් සඳහා ජනතා උවමනාව නිරූපණය කරයි.

මිලේට පෙර ආර්ජන්ටිනානු රාජ්‍ය නායකයා වූයේ ජනාධිපති Alberto Fernández (Frente de Todos)  ය. ආර්ජන්ටිනාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ දේශපාලන බල තුලනය Frente de Todos ට පක්ෂව පවතී. ප්‍රධාන විපක්ෂය වන්නේ Juntos por el Cambio පක්ෂයයි. මේ පක්ෂ දෙකම මිලේට සහාය නොදක්වයි.

පාලක පක්ෂය වන Frente de Todos, මිලේ යනු දුප්පතුන්ට සහ කම්කරු පන්තියට හානි කරන “දක්ෂිණාංශික අන්තවාදියෙකු” බවට චෝදනා කර ඇත. මහ බැංකුව අහෝසි කර රන් ප්‍රමිතියක් අනුගමනය කිරීමේ ඔහුගේ යෝජනා ද ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකයට විනාශකාරී වනු ඇති බව පවසමින් ඔවුන් මිලේ විවේචනය කර ඇත.

ප්‍රධාන විරුද්ධ පක්ෂය වන Juntos por el Cambio (Together for Change) ද මිලේ යනු බලය ලබාගැනීමට පමණක් උනන්දු “ජනප්‍රියවාදියකු” බවට ඔවුන් චෝදනා කර ඇත. රාජ්‍ය ව්‍යවසායන් පෞද්ගලීකරණය කිරීමටත් බදු ඉවත් කිරීමටත් ඔහු විසින් කරන ලද යෝජනා රටට අහිතකර බව ඔවුහු පවසති.

හබියර් මිලේ යනු ආර්ජන්ටිනාවේ සාපේක්ෂව අලුත් ලිබර්ටේරියන් දේශපාලන පක්ෂයක් වන La Libertad Avanza (Freedom Advances) පක්ෂයේ නායකයායි. මිලේගේ ප්‍රතිපත්ති පදනම් වී ඇත්තේ පුද්ගල නිදහස, සීමිත රාජ්‍ය මැදිහත්වීම සහ නිදහස් වෙළඳපොළ මූලධර්ම මතය. ඔහු ආන්දෝලනාත්මක ප්‍රතිපත්ති ගණනාවක් යෝජනා කර ඇත. ඒවා අතර වැදගත් කීපයක් මෙසේය:

• මහ බැංකුව අහෝසි කර රන් ප්‍රමිතියක් ඇති කර ගැනීම
• රජය සතු සියලුම ව්‍යවසායන් පෞද්ගලීකරණය කිරීම
• එක් නිශ්චිත බද්දක් හැර අනෙකුත් සියලුම බදු ඉවත් කිරීම

ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකය පවතින්නේ දරුණු අර්බුදයකය. රට ඉහළ උද්ධමනයකට, දුර්වල මුදල් ඒකකයකට සහ වැඩෙන ණය බරකට මුහුණ දී සිටී. COVID-19 වසංගතය තත්වය හේතුවෙන් ආර්ථිකය වඩාත් නරක අතට හැරී ඇති අතර, ආර්ථික අවපාතය හේතුවෙන්ස විරැකියාව වැඩි වී ඇත.

ආර්ජන්ටිනාවේ පෙසෝ විනිමයේ වටිනාකම පසුගිය වසර තුළ එක්සත් ජනපද ඩොලරයට සාපේක්ෂව 50%කට වඩා අහිමි විය. මෙමගින් ආනයන භාණ්ඩ මිල අධික වී ඇති අතර උද්ධමනය ඉහළ ගොස් ඇත. උද්ධමනය 2023 දී 70%ක සාමාන්‍යයක් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.

ආර්ජන්ටිනාවේ ණය බර ද වර්ධනය වේ. විදේශ ණය හිමියන්ට ඩොලර් බිලියන 400 කට වඩා ණ ගෙවීමට තිබේ. අධික ණය බර නිසා රජයට අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය සේවා වැනි අත්‍යාවශ්‍ය සේවා සඳහා ආයෝජනය කිරීම දුෂ්කර කරයි.

ආර්ජන්ටිනා රජය රාජ්‍ය වියදම් කප්පාදු කිරීම සහ බදු වැඩිකිරීම් ඇතුලු කප්පාදු පියවර ගණනාවක් ක්‍රියාවට නංවා ඇත. රජය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) සමඟ සිය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සඳහා ගිවිසුමක් ද සාකච්ඡා කර ඇත.

ආර්ජන්ටිනාවේ දේශපාලනය පෙරොන්වාදය නම් දේශපාලන මතවාදය සමඟ සමීපව සම්බන්ධ වේ. පෙරොන්වාදය යනු 1940 ගණන්වල ආර්ජන්ටිනාවේ මතු වූ දේශපාලන මතවාදයකි. එය නම් කර ඇත්තේ 1946 සිට 1955 දක්වා සහ නැවතත් 1973 සිට 1974 දක්වා ආර්ජන්ටිනාවේ ජනාධිපති ලෙස සේවය කළ ජුවාන් පෙරොන්ගේ නමිනි. පෙරොන්වාදය යනු සංකීර්ණ සහ බහුවිධ මතවාදයකි, නමුත් එය සාමාන්‍යයෙන් සංලක්ෂිත වන්නේ සමාජ සාධාරණත්වය, ආර්ථික ජාතිකවාදය සහ දේශපාලන ජනතාවාදය යන මූලික කරුණුවලිනි. . දැන් කිසිදු ප්‍රධාන දේශපාලන බලවේගයක්බ පෙරොන්වාදයට නිල වශයෙන් සහාය නොදැක්වුවද, එම දෘෂ්ටිවාදයට තවමත් ඉතා ශක්තිමත් දේශපාලන පදනමක් ඇත.

පෙරොන්වාදය ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකයට මිශ්‍ර බලපෑමක් ඇති කර ඇත. එහි ප්‍රතිපත්ති ඔස්සේ සමාජ සාධාරණත්වය සහ ආර්ථික වර්ධනයේ වැඩිදියුණු කිරීම් වැනි ධනාත්මක ප්‍රතිඵල අත්කර ගෙන ඇති අතර, ඒවා ඉහළ උද්ධමනය, ආර්ථික අස්ථාවරත්වය සහ දූෂණය ඇතුළු සැලකිය යුතු අභියෝගවලට ද හේතු වී ඇත. මෙම අභියෝග සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීම සඳහා ප්‍රවේශමෙන් ප්‍රතිපත්ති වෙනස්කම් සිදුකිරීම සහ තිරසාර ආර්ථික භාවිතයන් සඳහා කැපවීමක් අවශ්‍ය වේ.

ආර්ජන්ටිනාවට ස්වෛරී ණය ගෙවීම පැහැර හැරීමේ දීර්ඝ ඉතිහාසයක් ඇත, 1816 දී නිදහස ලැබීමෙන් පසු නව වතාවක් ආර්ජන්ටිනාව ණය පැහැර හැර ඇත. මෙම පැහැර හැරීම් සිදු වී ඇත්තේ සාධක රැසක එකතුවක් නිසා ය.

වැරදි ආර්ථික කළමනාකරණය: අධික වියදම්, මූල්‍ය හිඟය සහ මුදල් අවප්‍රමාණය වීම වැනි දුර්වල ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විට ආර්ජන්ටිනාවට තම ණය ආපසු ගෙවීමට නොහැකි වීමට හේතු වී ඇත.

දේශපාලන අස්ථාවරත්වය: දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ රජයේ නිරන්තර වෙනස්කම් ආයෝජකයින්ට අවිනිශ්චිත සහ අවදානම් සහිත පරිසරයක් නිර්මාණය කර ඇති අතර, ආර්ජන්ටිනාවට විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමට සහ එහි ණය කළමනාකරණය කිරීමට අපහසු වේ.

බාහිර කම්පන: ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකය ගෝලීය ආර්ථික අර්බුද, භාණ්ඩ මිලෙහි උච්චාවචනයන් සහ ස්වාභාවික විපත් වැනි බාහිර කම්පනවලට ගොදුරු විය හැකිය. මෙම කම්පන බොහෝ විට රටේ ආර්ථික ගැටලු උග්‍ර කර ඇති අතර එහි ණය ගෙවීමට අපහසු වී ඇත.

ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම: අඩු පොලී අනුපාත හෝ දිගු ආපසු ගෙවීමේ කාල සීමාවන් සාකච්ඡා කිරීමෙන් ආර්ජන්ටිනාව එහි ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කරගෙන ඇත. මෙය තාවකාලික සහනයක් වුවද, දිගුකාලීනව සමස්ත ණය බර වැඩි විය.

පහත දැක්වෙන්නේ ආර්ජන්ටිනාවේ ස්වෛරී ණය පැහැර හැරීම් නවය පිළිබඳ කෙටි දළ විශ්ලේෂණයකි:

1827: නිදහසින් වසර 11 කට පසුව, දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ ආර්ථික වැරදි කළමනාකරණය සමඟ පළමු පැහැර හැරීම සිදු විය.

1890: ව්‍යාජ වර්ධනය හා ආයෝජන ආර්ථික අර්බුදයකට තුඩු දුන් බැවින්, 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී තවත් පැහැර හැරීමක් සිදු විය.

1951: තුන්වන පැහැර හැරීම සිදු වූයේ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු දේශපාලන හා ආර්ථික කැළඹිලි සන්දර්භය තුළ ය.

1976-1983: දිගුකාලීන හමුදා පාලනය සහ ආර්ථික වැරදි කළමනාකරණය පැහැර හැරීම් මාලාවකට සහ දරුණු ආර්ථික අර්බුදයකට මඟ පෑදීය.

1989: අධි උද්ධමනය සහ ආර්ථික අස්ථාවරත්වය තවත් පැහැර හැරීමක් සිදු වූ අතර, රටේ ගැඹුරින් මුල් බැසගත් ආර්ථික ගැටලු ඉස්මතු කළේය.

2001: ගැඹුරු ආර්ථික අර්බුදයක් සහ සමාජ නොසන්සුන්තාවක් මගින් අවුලුවන ලද මෑත ඉතිහාසයේ දරුණුතම ණය පැහැර හැරීම සිදු විය.

2005: 2001 පැහැර හැරීම සහ ණය බර අඩු කිරීම අරමුණු කර ගෙන සාකච්ඡා මගින් ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් සිදු කරගත් අතර එය අර්ධ පැහැර හැරීමක් ලෙස සැලකේ.

2014: ප්‍රතිව්‍යූහගතකරණයකට අකැමැති වූ ස්වෛරී බැඳුම්කර ආයෝජකයින් සමඟ නීතිමය ආරවුලක් හේතුවෙන් තවත් පැහැර හැරීමක් සිදු වූ අතර, රටේ ණය කළමනාකරණය තවදුරටත් අවුල් විය.

2019: ඩොලර් මිලියන 500ක බැඳුම්කරයක් ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සම්බන්ධයෙන් ණයහිමියන් සමඟ එකඟතාවකට පැමිණීමට අපොහොසත් වීමෙන් තවත් ණය පැහැර හැරීමක් සිදු විය.

ආර්ජන්ටිනාවේ ණය පැහැර හැරීමේ ඉතිහාසය අනාගතයේදී එවැනි අර්බුද වළක්වා ගැනීම සඳහා හොඳ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති, දේශපාලන ස්ථාවරත්වය සහ වගකිවයුතු ණය කළමනාකරණයේ වැදගත්කම අවධාරනය කරයි. ආර්ජන්ටිනාවට තිරසාර ආර්ථික වර්ධනයක් සහ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වයක් ළඟා කර ගැනීම සඳහා මෙම යටින් පවතින ගැටලු විසඳීමට කටයුතු කිරීම තීරණාත්මක වනු ඇත.